Z przeprowadzonego w lutym br. na zlecenie Fundacji Giełdy Papierów Wartościowych (GPW) i Warszawskiego Instytutu Bankowości (WIB) badania "Poziom wiedzy finansowej Polaków 2020" wynika, że 52 proc. ankietowanych ocenia swoją wiedzę o finansach jako małą lub bardzo małą, a tylko 12 proc. uważa ją za dobrą lub bardzo dobrą. Najsłabiej z badanych swoją wiedzę o finansach ocenili młodzi Polacy oraz mieszkańcy wsi - odpowiednio 83 proc. i 71 proc. z nich zadeklarowało, że przy podpisywaniu umów finansowych sprawdza jedynie podstawowe zapisy oraz zgodność swoich danych osobowych.

Z badania wynika także, że najwięcej problemów w tym obszarze sprawiają kwestie związane z cyberbezpieczeństwem (54 proc.), brak wiedzy dot. finansów publicznych (41 proc.), a także przedsiębiorczości (34 proc.). Jednocześnie, w stosunku do 2019 r., dane wskazują na znaczącą poprawę wiedzy z zakresu oszczędzania (spadek wskazań negatywnych z 34 proc. do 5 proc.) oraz kredytów i pożyczek (z 44 proc. do 12 proc.).

W innym badaniu z 2017 Fundacja Kronenberga zadała pytanie dotyczące spłaty zadłużenia wraz z odsetkami: "Proszę sobie wyobrazić, że zaciąga Pan/Pani kredyt na 18 miesięcy w wysokości 1 000 zł i oprocentowany na 10% w skali roku. Ile należy zwrócić?"

4% respondentów odpowiedziało, że zwróci tyle samo, ile pożyczyło, jeżeli będą to płatności terminowe; 16% ankietowanych wskazało, że 1 100 zł; 24% – 1 150 zł; 16% – 1 200 zł; 6% stwierdziło, że nie da się tego określić w momencie zaciągania kredytu; a 24% odpowiedziało "trudno powiedzieć".

Prawidłowa odpowiedź to 1079,17 zł.  Prezentacja spłaty kredytu, przy malejących ratach, znajduje się na końcu niniejszego opracowania w tabeli 4.

Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków systematycznie monitoruje też Departament Edukacji i Wydawnictw Narodowego Banku Polskiego. W obiektywnym teście wiedzy ekonomicznej realizowanym na reprezentatywnej próbie mieszkańców Polski w 2015 roku, przeciętny Polak odpowiedział poprawnie na 10 z 20 pytań testu. W całej badanej populacji nie było jednak osoby, która znałaby dobrą odpowiedź na wszystkie pytania.

Tymczasem brak znajomości podstawowych kategorii finansowych przekłada się na słaby system zarządzania budżetem domowym, niechęć do oszczędzania i inwestowania środków pieniężnych. Natomiast większa wiedza i świadomość ekonomiczna to przede wszystkim trafne decyzje finansowe, a w rezultacie lepszy stan konta.  W poniższym artykule wyjaśniamy podstawowe pojęcia związane z pieniędzmi, w tym m.in. wskazujemy, jak obliczyć, ile kosztuje kredyt lub jak wygląda oszczędzanie na lokacie przy danej stopie procentowej.

Zależność między przyszłą kwotą kapitału a wartością bieżącą, przy kapitalizacji rocznej (odsetki są dopisywane do zainwestowanego kapitału powiększając go) i przy stałej stopie procentowej (i) przedstawia się w postaci równania:

gdzie:

P – zainwestowany kapitał początkowy,

n – okres inwestycji w latach (lub miesiącach),

i – oprocentowanie roczne (lub miesięczne).

Przykład: rozważana jest inwestycja w papiery wartościowe, które zapewniają stałą stopę procentową w wysokości 8,5% rocznie, przy czym odsetki są dodawane do kapitału początkowego (są kapitalizowane). Jeżeli na początku roku zostanie zainwestowany kapitał w wysokości 1800 zł, wówczas po upływie sześciu lat, wartość kapitału wyniesie:

Inwestycja o wartości początkowej kapitału 1 800 zł po upływie 6 lat wyniesie 2 936,63 zł.

Posługiwanie się nominalnymi stopami procentowymi często nie prowadzi do podjęcia optymalnej decyzji inwestycyjnej. Banki funkcjonujące w Polsce nie posługują się pojęciem efektywnej stopy procentowej, lecz tylko stopy nominalnej. Nominalne stopy procentowe nie uwzględniają skutków związanych z kapitalizacją odsetek. O wysokości faktycznie otrzymywanych odsetek decyduje tzw. efektywna stopa procentowa, którą można wyrazić wzorem:

gdzie:

ESP – efektywna stopa procentowa,

in – nominalna stopa procentowa roczna,

m – częstotliwość kapitalizacji (liczba naliczanych odsetek w okresie, np.: 12 razy przy naliczaniu miesięcznym, 4 razy przy naliczaniu kwartalnym i 1 raz przy naliczaniu rocznym. Zastosowanie w przykładzie poniżej).

Dzięki temu wzorowi obliczyć można, który bank oferuje najkorzystniejsze warunki inwestorowi zamierzającemu zainwestować swój kapitał na 12 miesięcy. Ofertę banków: A, B i C przedstawia Tabela 1.